Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na potrzeby produkcyjne i usługowe przez biznes w Polsce jest nadal modelem niszowym, który zyskuje jednak coraz większą popularność, paradoksalnie – z uwagi na niepewne uwarunkowania prawne związane z nowymi zasadami wprowadzanymi w ramach nowelizacji ustawy OZE. W ostatnim okresie, mimo niekorzystnego i niepewnego otoczenia prawnego, jakim są niewątpliwie mało dostępne i nieefektywne systemy wsparcia oraz wyczerpujące się dotacje, obserwowane jest rosnące zainteresowanie zastosowaniem energetyki odnawialnej firm gł. z sektora MŚP oraz towarowych gospodarstw rolnych, głównie z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na energię oraz zachodzący i planowany wzrost cen energii (podniesienie opłaty przejściowej, wzrost opłaty OZE) i relatywnie wyższe koszty zaopatrzenia w energię, jakie ponoszą przedsiębiorcy w porównaniu z osobami fizycznymi, zwłaszcza w najdroższej grupie taryfowej C. Prosument biznesowy zyskuje coraz większą popularność ze względu na znaczący udział kosztów energii w koszcie produkcji w przedsiębiorstwach (wg. danych GUS dla branż przetwórstwa rolno-spożywczego związanych m.in. z chłodnictwem, przechowalnictwem oraz szybkim przetwarzaniem żywności udział kosztów energii w produkcji może wynosić do 5%, a w przypadku przedsiębiorstw komunalnych do 9% - rys 1) oraz konieczność zapewnienia bezpieczeństwa dostaw i jakości zasilania, a także związane z tym koszty alternatywne (np. straty z uwagi na brak zasilania lub koszty utrzymania systemów zasilania awaryjnego). Ponadto dodatkowym bodźcem jest stopniowy spadek jednostkowych nakładów inwestycyjnych instalacji OZE przy jednoczesnej poprawie ich sprawności (np. moduły fotowoltaiczne). Mało atrakcyjne obecnie warunki wsparcia energii z OZE do sieci powodują, że opłacalność wykorzystania energii z OZE na potrzeby własne lub jej odsprzedaży do sieci w znacznym stopniu zależy obecnie od stawki za energię czynną w taryfach (a szerzej – sumy ceny energii i stawki sieciowej zmiennej, wynikającej z oferty przedsiębiorstwa energetycznego i wykorzystanych taryf) oraz czynników regulacyjnych i rynkowych. Dla wielu firm dopiero rozważających realizację inwestycji, zwłaszcza w świetle niejasnych przepisów związanych z nowym systemem wsparcia wynikającym z nowelizacji Ustawy OZE, rozwiązanie to może okazać się pewniejszym sposobem na obniżenie kosztów zaopatrzenia w energię.
Rysunek 1. Energochłonność przedsiębiorstw wg danych GUS w sektorach reprezentowanych przez badane firmy oraz w branży spożywczej, oprac. IEO wg. GUS
Aby poznać aktualne motywy realizacji inwestycji OZE dla małych i średnich przedsiębiorstw przeprowadzono badanie ankietowe, skierowane do grupy kilkudziesięciu firm gł. z branży rolno-spożywczej i komunalnej, będących producentami energii w instalacjach OZE o mocy od kilkudziesięciu do kilkuset kW, a jednocześnie wykazujących wysoki poziom autokonsumpcji wytwarzanej energii na cele produkcyjne. Następnie z pięcioma przedsiębiorstwami o zróżnicowanej wielkości ekonomicznej oraz profilu produkcji (2 przedsiębiorstwa komunalne, gazownicze, z branży recyklingu odpadów oraz przemysłu meblarskiego) przeprowadzono uszczegółowione wywiady w celu opracowania studiów przypadku przykładów zastosowań OZE w tych firmach na cele produkcyjne, z których wybrane wnioski przedstawiono poniżej. Wyniki przeprowadzonych ankiet i analiz ilościowych opracowanych z ich wykorzystaniem, wskazują, że w obecnych uwarunkowaniach ekonomicznych, prawnych i rynkowych priorytetem firm w planowaniu inwestycji OZE jest w znacznie większym stopniu oszczędność energii niż chęć zarabiania na inwestycji, zaś przedsiębiorstwa są coraz częściej skłonne także inwestować w nowe technologie OZE własne środki, ponosząc dodatkowe ryzyko, celem ich przetestowania poprzez zebranie praktycznych doświadczeń w trakcie eksploatacji. Chęć do podejmowania przez przedsiębiorstwa nowych inwestycji w OZE pozostaje w ścisłej korelacji z wolumenem i profilem wykorzystania energii elektrycznej, przynależnością do poszczególnych grup taryfowych oraz z wynikającymi stąd kosztami zaopatrzenia w energię. Istotne znaczenie ma też dotychczasowa polityka przedsiębiorstw w zakresie podejmowania działań ograniczających poziom kosztów energii, jak np. podniesienie efektywności wykorzystania energii, optymalizacja doboru taryf, czy też zastosowanie dodatkowych źródeł zaopatrzenia w energię o wysokiej dyspozycyjności, służących jako systemy zasilania awaryjnego (m.in. agregaty kogeneracyjne). Najbardziej efektywny ekonomicznie dobór mocy oraz optymalnych technologii wytarzania energii w OZE dla przedsiębiorstw powinien uwzględniać zarówno wielkość wolumenu wykorzystywanej energii elektrycznej, jak również zmienność profilu dobowego i sezonowe wahania zużycia, które powinny być skorelowane z produktywnością i profilem produkcji dobieranych źródeł.
Większość firm z grupy MŚP wykorzystuje przynajmniej dwie taryfy rozliczeniowe, zwłaszcza w grupach taryfowych na niskim (C) i średnim napięciu (B). Firmy należące do grupy średnich przedsiębiorstw, z uwagi na liczbę posiadanych obwodów lub przyłączonych obiektów o zróżnicowanej charakterystyce wykorzystania energii, częściej mogą wykorzystywać kilka taryf energetycznych, wśród których najczęściej stosowane są taryfy C21 i B21, tj. jednostrefowe dla mocy przyłączeniowych powyżej 40 kW. Firmy o największym wolumenie i zróżnicowanej charakterystyce zużycia energii oraz rozproszonym obszarowo poborze, takie jak np. przedsiębiorstwa komunalne, mogą wykorzystywać jednocześnie nawet kilkanaście taryf. Zastosowanie taryf strefowych jest preferowane zwłaszcza przez firmy o zmiennym dobowym profilu zapotrzebowania na energię. Zwłaszcza przedsiębiorstwa o największych wolumenach zużywanej energii, rozliczające się m.in. w grupach taryfowych nie regulowanych (poza częścią sieciową) przez Prezesa URE, mogą liczyć na wynegocjowanie korzystniejszych stawek za pobieraną energię w ramach umów indywidualnych. Jednostkowy koszt zakupu energii elektrycznej w poszczególnych przedsiębiorstwach jest uzależniony od doboru sposobu rozliczania oraz dostosowania grup taryfowych m.in poprzez wybór sprzedawcy energii niezależnie od jej fizycznego dystrybutora.
Zwiększoną energochłonność produkcji wśród przedsiębiorstw objętych badaniem wykazywała zwłaszcza branża wodno-ściekowa oraz recykling odpadów, gdzie koszt zaopatrzenia w energię elektryczną w całkowitych kosztach odpowiadał 5,0-7,5%, natomiast w pozostałych firmach udział kosztów ponoszonych na energię elektryczną wynosił 1,0-3,0% (rys 2). Dwa przedsiębiorstwa z branży komunalnej, wykazujące największe wśród ankietowanych średnioroczne zużycie energii elektrycznej dochodzące do 70 GWh, posiadają również najwięcej mocy zainstalowanych w źródłach OZE w zakresie 2,5-4,4 MW, obejmujących ponadto dwa lub więcej źródeł OZE, w tym kilka różnych technologii, także o większej stabilności produkcji energii. W pozostałych firmach, o mniejszej wielkości ekonomicznej i niższym zapotrzebowaniu na energię, wykorzystywane są instalacje fotowoltaiczne o mocy 40 kW. Przyjmując produkcję energii w instalacji fotowoltaicznej ze średnią produktywnością z 1 kW mocy zainstalowanej 950 kWh/rok, poszczególne systemy PV eksploatowane w firmach „meblarskiej”, „gazowniczej” i „recyklingowej” wytwarzałyby odpowiednio ok 1%, 30% i 7% ich rocznego zapotrzebowania na energię. Nie dziwi więc fakt, że w przedsiębiorstwie gazowniczym, w którym instalacja jest przewymiarowana lub niedopasowana do pro, konieczna jest odsprzedaż do sieci generowanej największa nadwyżka nieunikniona jest sprzedaż do sieci nadwyżki energii wytworzonej w OZE, co w kontekście nowego systemu wsparcia jest rozwiązaniem znacznie mniej atrakcyjnym.|
Rysunek 2. Procentowy udział kosztów energii elektrycznej w kosztach przedsiębiorstwa, oprac. IEO
Większa dywersyfikacja mocy w ramach poszczególnych technologii OZE, występująca w większych miejskich przedsiębiorstwach komunalnych, pozwala na lepsze wykorzystanie dostępnego potencjału oraz zrównoważenie zmienności pogodowej charakterystycznej np. dla instalacji fotowoltaicznych poprzez źródła o większej stabilności i dyspozycyjności (biogaz, biomasa, woda). Zasada ta nabiera większego znaczenia szczególnie w przypadku wykorzystania instalacji OZE przekraczających w zakresie mocy zainstalowanej skalę 40 kW tj. mikroinstalacji typowych dla energetyki prosumenckiej. Ponadto wybór pojedynczej instalacji OZE w technologii pogodowozależnej, która z natury ma charakter źródła wspomagającego a nie zasadniczego, zwłaszcza gdy nie jest optymalnie skorelowana z profilem zapotrzebowania na energię, może przekładać się na znaczne okresowe nadwyżki oddawane do sieci, a tym samym mniejszą redukcję poboru energii na cele produkcyjne z sieci.
Więcej o możliwościach inwestowania i wykorzystania OZE w przedsiębiorstwach
